بسم الله الرحمن الرحیم
«وَ أَيْقَنْتُ أَنَّكَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ فِي مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ»
و من يقين دارم كه تو در جايگاه گذشت و رحمت از همه مهربان‏تری.
چکیده
در جایگاه عفو و رحمت الهی، هیچ کسی همچون خداوند متعال عفو و رحمت نمی¬کند. و اگر شخص گنه کاری با باری سنگین از معاصی به درگاه الهی حاضر شود، خداوند متعال او را می آمرزد. اما قرار گرفتن در جایگاه عفو و رحمت الهی شرایط و اسبابی دارد که این اسباب در صورت بهره مندی از معدن رحمت الهی یعنی اهل بیت علیهم السلام، سودمند خواهندبود.
مهربان ترین حکیم
همانطور که گفته شد در این فراز و دو فراز بعد در مورد موضع گیری خداوند متعال در سه جایگاه سخن به میان آمده است.
اولین این سه جایگاه، جایگاه گذشت و رحمت و مهربانی است. که خداوند متعال در این جایگاه، صفت «ارحم الراحمین» به معنای مهربان ترین مهربانان را دارد و موضع گیری خداوند متعال در این جایگاه چنین است که هیچ گذشت کننده ای و هیچ مهربانی به گَرد پای او نمی¬رسد و وقتی بنده را غرق رحمت خود قرار دهد، هیچ رحمت کننده ای به اندازه ی خداوند متعال رحمت و مهربانی و گذشت ندارد.

عفو و رحمت الهی به جوان خطاکار
شیخ صدوق می‌نویسد: معاذ بن جبل با چشم گریان به محضر رسول خدا ((صلّی اللّه علیه و آله)) رسید و با چشمانی اشکبار عرضه داشت: یا رسول الله! جوانی زیبا بیرون منزل شما ایستاده و زار و زار گریه می‌کند و می‌خواهد به حضور شما برسد. حضرت فرمود: او را نزد من بیاور! جوان با همان حالت گریان داخل شد و سلام کرد. پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) علت گریه‌اش را پرسید. گفت: یا رسول الله! گناهان بزرگی مرتکب شده‌ام که شاید خداوند هیچ گاه مرا نیامرزد. پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) با ناراحتی فرمود: «وَیحَکَ یا شابُّ ذُنُوبُکَ أَعظَمُ‌ام رَبُّکَ؛ وای بر تو‌ای جوان! آیا گناهان تو بزرگتر است یا پروردگارت؟ گفت:‌ای پیامبر پروردگارم از همه چیز بزرگتر است.
پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) فرمود: آیا مرا به یکی از گناهانت خبر نمی‌دهی؟ او گفت: یا رسول الله! من هفت سال بود نبش قبر می‌کردم و بعد از بیرون آوردن مرده‌ها کفن آنان را می‌ربودم تا اینکه دختر جوانی از انصار از دنیا رفت. من آن شب بعد از نبش قبر وی کفن او را دزدیدم.
در آن حال، شیطان مرا وسوسه کرد و من مرتکب عمل شنیعی شدم. هنگامی که گورستان را ترک می‌کردم، صدایی از آن مرده شنیدم که تمام وجود مرا تحت تأثیر قرار داد و آن صدا این بود که‌ای جوان! وای بر تو از روز قیامت، هنگامی که خداوند من و تو را احضار خواهد کرد. کفن مرا بردی و از قبر بیرون آوردی و مرا ناپاک رها کردی!
یا رسول الله! من با این اعمال ننگین گمان نمی‌کنم که هرگز بوی بهشت را استشمام کنم. پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) بر او نهیب زد که از من دور شو‌ای فاسق! می‌ترسم به آتش تو بسوزم، چقدر به جهنم نزدیکی! حضرت رسول (صلّی اللّه علیه و آله) این سخن را گفت و همواره با دست به او اشاره می‌کرد که از حضورش بیرون رود تا اینکه آن جوان از حضور پیامبر بیرون رفت.
جوان گنهکار توشه تهیه کرد و به یکی از کوههای مدینه رفته و دستهایش را به گردن بسته، ناله توبه سر می¬داد و این کار تا چهل روز ادامه داشت تا اینکه خداوند متعال این آیه را نازل کرد: «وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أو ظَلَمُوا أنفُسَهُم ذَکَرُوا اللهَ فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم وَ مَن یغفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ اللهُ»(1) (بندگان خوب خدا) آنهایی هستند که هرگاه کار ناشایستی انجام دهند یا به خودشان ستم کنند، خدا را یاد می‌کنند و برای بخشش گناهان استغفار می‌کنند و جز خدا چه کسی گناهان را می‌آمرزد؟»
پس از نزول آیه، پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) به همراه اصحاب به دنبال آن جوان پشیمان که همان بهلول نبّاش بود، آمد و پذیرش توبه‌اش را به وی ابلاغ کرد و وعده بهشت به او داد و سپس به یارانش توصیه کرد: « گناهان خود را همانند این جوان جبران کنید!» (2)
اسباب رحمت الهی
برای قرار گرفتن در موضع عفو و رحمت الهی، اسبابی گفته شده است که بنده با کسب این اسباب، خود را در موضع «ارحم الراحمین» بودن خداوند متعال قرار می دهد. اسبابی همچون استغفار، ایمان، دعا، دوری از فساد، توبه، گذشت و بخشش و ... . اما باید دانست تنها راه رسیدن به رحمت الهی، اتصال به اهل بیت علیهم السلام است و دیگر اسباب در صورت بهره مندی از این منبع رحمت، اثربخش خواهد بود.
در زیارت جامعه کبیره نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) می¬خوانیم « وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ» (3)سلام بر شما اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) که جایگاه اصلی و معدن رحمت هستید.
معدن به جایی گفته می¬شود که ریشه و اصل و اساس یک شیء در آنجا یافت می¬شود و اگر در جایی دیگر از آن شیء باشد، از همان معدن گرفته شده است.
بر این اساس جایگاه اصلی رحمت الهی، اهل بیت (علیهم السلام) هستند و برای قرار گرفتن در موضع رحمت الهی باید به سراغ معدن رفت و سایر اسباب نزول رحمت با ارتباط و اتصال به این معدن اصلی رحمت، می¬توانند رحمت بخشی کرده و بنده را در موضع عفو و رحمت الهی قرار دهد.

________________
(1) سوره زمر: 53.
(2) أمالی شیخ صدوق، ص42.
(3) مفاتیح الجنان ، زیارت جامعه کبیره.