ابلاغ جانشینی امیرالمومنین علی(ع) در دعوت خویشاوندان

﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾: خويشاوندان نزديكت را انذار كن.
یکی از دلایلی که شیعیان برای امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) به آن استناد می‌کنند، ماجرایی معروف به «یوم الدار» است که در منابع تفسیری شیعه و سنی ذیل این آیه، یعنی آیه‌ی ۲۱۴ سوره‌ی شعرا، از آن سخن به میان می‌آید.
در تفسیر نمونه با استفاده از منابع تاریخی و روایی شیعه و سنی، شان نزول این آیه و ماجرای موسوم به «یوم الدار» چنین آمده است:
«بر اساس آنچه در تواریخ اسلامی آمده، پیامبر (صلّی الله و علیه و آله) در سال سوم بعثت مامور ابلاغ این دعوت شد زیرا تا آن زمان، دعوت مخفیانه انجام می‌گرفت، و تعداد کمی اسلام را پذیرا شده بودند، امام هنگامی که آیه ﴿وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ‌- و آیه- فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ﴾ نازل گردید پیغمبر (صلّی الله و علیه و آله) مامور شد دعوت خود را آشکار سازد، و نخست از خویشاوندان شروع کند. اما کیفیت این ابلاغ و انذار به طور اجمال چنین بوده که پیامبر (صلّی الله و علیه و آله) بستگان نزدیکش را به خانه ابو طالب دعوت کرد، آن‌ها در آن روز حدود چهل نفر بودند، و از عموهای پیامبر (صلّی الله و علیه و آله) ابو طالب و حمزه و ابو لهب حضور داشتند، پس از صرف غذا هنگامی که پیامبر (صلّی الله و علیه و آله) می‌خواست وظیفه خود را ابلاغ کند، ابو لهب با گفته‌های خود زمینه را از میان برد، لذا فردای همان روز پیامبر(صلّی الله و علیه و آله) آن‌ها را دعوت دیگری به غذا کرد.
بعد از صرف غذا چنین فرمود: "‌ای فرزندان عبد المطلب! من به خدا سوگند هیچ جوانی را در عرب نمی‌شناسم که برای قومش چیزی بهتر از آنچه من آورده‌ام آورده باشد، من خیر دنیا و آخرت را برای شما آورده‌ام، و خداوند به من دستور داده است که شما را دعوت به این آئین کنم، کدامیک از شما مرا در این کار یاری خواهید کرد، تا برادر من و وصی و جانشین من باشید؟ .
جمعیت همگی سر باز زدند جز علی(علیه السلام)که از همه کوچکتر بود برخاست و عرض کرد: ای پیامبر خدا! من در این راه یار و یاور توام، پیامبر(صلّی الله و علیه و آله)دست بر گردن علی(علیه السلام)نهاد و فرمود: ان هذا اخی و وصیی و خلیفتی فیکم فاسمعوا له و اطیعوه: « این برادر و وصی و جانشین من در شما است، سخن او را بشنوید و فرمانش را اطاعت کنید».
جمعیت از جا بر خاستند در حالی که خنده تمسخرآمیزی بر لب داشتند و به ابو طالب می‌گفتند: به تو دستور می‌دهد که گوش به فرمان پسرت کنی، و از وی اطاعت نمایی! این حدیث را بسیاری از دانشمندان اهل سنت، همچون «ابن ابی جریر» و «ابن ابی حاتم» و «ابن مردویه» و «ابو نعیم» و «بیهقی» و «ثعلبی» و «طبری» نقل کرده‌اند، و «ابن اثیر» در جلد دوم کتاب «کامل» این سخن را آورده است. » (۱)
ماجرای دعوت خویشاوندان توسط رسول خدا (صلّی الله و علیه و آله) علاوه بر اینکه دلالت بر امامت و وصایت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) دارد، بیانگر آن است که بر خلاف تصور بسیاری از ما که گمان می‌کنیم که ماجرای جانشینی و ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) در آخرین روزهای عمر شریف نبی اکرم (صلّی الله و علیه و آله) مطرح گردیده است، اولین دستوری بوده است که رسول خدا (صلّی الله و علیه و آله) در همان آغاز رسالتشان، از جانب خداوند به مردم ابلاغ کرده است.

(۱) تفسیر نمونه، ج۱۵،ص۳۷۱-۳۷۳.