علی علیه السلام از نگاه مخالفین

.در این نوشتار فضائل حضرت علی (علیه السلام) در نگاه مخالفین را سیری اجمالی خواهیم داشت چرا که؛
خوش تر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث دیگران
فخر رازی از مفسرین درجه اول اهل سنت است که تفسیرش اهمیت زیادی در بین تفاسیرشان دارد و در عین حال از کسانی است که سعی در پوشاندن فضایل و مناقب حضرت امیر علیه السلام دارد.او در جلد اول تفسیر خود در آیه بسم الله الرحمن الرحیم بر این باور است که در نمازهای یومیه باید این آیه را به صورت جهر (بلند) قرائت کرد و برای بیان نظریه خود به حدیث امام علی علیه السلام استناد می نماید. «کانَ علی بن ابیطالب (علیه السلام) یقول: یا مَن ذکره شرفٌ للَّذاکرین؛ ای کسی که ذکرش موجب شرف برای ذکر کننده است. با توجه به این عبارت چگونه شایسته است برای انسان عاقل که آن را آهسته بخواند؟
فخر رازی سخن امام علی (علیه السلام) را بر دیگر اقوال ترجیح می دهد و این نشان دهنده آن است که به مقام علمی امام علی علیه السلام کاملاً واقف است.
سپس او درباره امام علی (علیه السلام) روایاتی نقل می کند که نشان از ایمان و اعتقاد وی به عظمت و فضیلت امام علی علیه السلام دارد. سپس میگویداین روایات همچنین بیانگر آن است که امام علی (علیه السلام) الگوی نجات و هدایت است. وَ مَن اقتدی فی دِینهِ بِعَلی فقَد اهتدی؛ هرکس در دینش به علی بن ابیطالب (علیه السلام) اقتدا کند حتماً هدایت می شود.
همچنین روایتی از پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله) نقل میکند که حضرت فرمودند: اَللهم اَدرِ الحق مع علی حیث دار؛ خدایا حق را آن جا قرار ده که علی هست.» و در آخر میگوید: «مَن اِتّخِذ عَلَیاً اماماً لِدینه فَقَد اِستَمسَک بالعروه الوثقی فی دینه و نَفسهِ؛ هرکس علی (علیه السلام) را امام خود قرار دهد قطعاً به دست گیره محکمی در دین و جانش دست یافته است.»(1)
محمد عبده از متفکرین و بزرگان دانشمندان معاصر اهل سنت است. او موقع شرح نهج البلاغه در بیروت و تبعید بود؛ در ابتدای شرحش می نویسد: فعالیت های اجتماعیم تعطیل شده بود، خانه نشین شده بودم و غم و غصه به سراغم آمده بود به طوری که خاطرم مشوَّش بود؛ نشسته بودم. دیدم تعدادی کتاب هست؛ بر حسب عادت کتابی را برداشتم، باز کردم و تورق کردم؛ دیدم این کتاب مرا آرام می کند، کتاب نهج البلاغه بود که تا آن موقع ندیده بودم.
می گوید: اما بعد فقد اوفی لی حکم القدر بالاطلاع علی کتاب نهج‌البلاغه مصادفه بلا تعمل اصبته علی تغیر حال و تبلبل بال و تزاحم اشغال و عطله من اعمال فحسبته تسلیه و حیله للتخلیه فتصفحت بعض صفحاته و تاملت جملات من عباراته من مواضع مختلفات و موضوعات متفرقات فکان یخیل الی فی کل مقام ان حروبا شبت و غارات شنت و ان للبلاغه دوله و للفصاحه صوله......
عبده می گوید: فقد اوفي لي حکم القدر بالاطلاع علي کتاب نهج ‏البلاغه. (مُقدَّر من این بود که بر نهج البلاغه مطلع شوم) «مصادفه بلا تعمل» تعمل یعنی زحمت و کوشش، می گوید: من این را بصورت اتفاقی بدون کوشش یافتم، «اَصَبتُه علي تَغيُر حال وعُطلَةٍ مِن اعمال و تَزاحُم اشغال» در موقعی که: (کارهایم تعطیل و خاطرم پریشان بود) وقتی باز کردم، «فَحَسِبتُه تَسليَه» دیدم آرام بخش است، «وحيلةً للتخلي»؛ چاره ایست برای بیرون راندن غصه های من، بعد می گوید: وقتی دیدم اینطور است، سرگرم شدم، «فتصفحت بعض صفحات» بعضی صفحات کتاب را ورق زدم، «و تاملت جملات من عباراته» در جملاتی از عبارات نهج البلاغه تامل کردم، یک دفعه دیدم بدن من در اتاق است ولی من در جاهای دیگر سِیر می کنم. گاه ملکوت را می بینم؛ گاه جنگ می بینم! می گوید: «فکان یُخَیَّلُ الَیَّ انَّ حروباً شَبَّت و غارات شُنَّت و ان للبلاغة دولَة و للفصاحة صُولة وان حامل لوائَهُ الغالب هو الامام علی بن ابی طالب»؛دیدم در عالم بیان و قلم جنگ ها در گرفته شبیخون ها زده می شود کسی که در این وسط پرچم پیروزی را به دوش می کشد امام علی (علیه السلام ) است.
این تصویر یک عالم سنی در این سطح که خود ادیبی بزرگ بوده از کلام مولی می‌باشد و جالب آن که مصطفی منفلوتی در کتاب المختارات مقدمه او بر شرح نهج البلاغه را برگزیده نثر عرب در قرن بیستم ذکر میکند. (2)
ابن حیان نحوی آندلسی صاحب البحر المفید در توضیح آیه سیجعل لهم الرحمن ودا.(3) که در شأن امیر المومنین علی (علیه السلام) نازل شده شعری را از زبینا ابن اسحاق نصرانی نقل میکند که مضمون آن چنین است:
من کاری با قبیله تیم و عدی ندارم (اشاره به قبائل ابوبکر و عمر)
آن ها هر چه بودند برای خود بودند
به من اعتراض میکنند که تو مسلمان نیستی که راجع به خلفا نظر دهی
ولی بدانید من ارادتمند شخصی هستم که محبت او در قلب هر انسان و بلکه هر موجودی نهفته است و آن شخص علی ابن ابی طالب علیه السلام می‌باشد.(4)
این ها گوشه ای از فضایل مولا در کلام غیر شیعه بود که به اختصار اشاره شد.
شرح این هجران و این سوز جگر
این زمان بگذار تا وقت دگر.
آسوده شبی باید و خوش مهتابی
تا با تو سخن گویم از هر در و هر بابی

پی نوشت:
۱. فخر رازی، تفسیر کبیر ج‌ ۱ ص ۳۴
۲. منفلوتی، المختارات ج ۱
۳. مریم، آیه نود و شش
۴. ابن حیان، البحر المفید ج ۶