فایل تصویری برای این مطلب موجود نیست
«اَنْتَ الْفاعِلُ لِما تَشآءُ تُعَذِّبُ مَنْ تَشآءُ بِما تَشآءُ كَيفَ تَشآءُ وَتَرْحَمُ مَنْ تَشآءُ بِما تَشآءُ كَيفَ تَشآءُ لا تُسْئَلُ عَنْ فِعْلِكَ؛ تويي كننده هرچه بخواهي. عذاب كني هركه را خواهي به هر چه خواهي به هر طور كه خواهي و رحم كني هر كه را خواهي به هر چه خواهي هرطور كه خواهي بازپرسي از كار تو نشود»
مضمون این دعا در آیات بسیاری از قرآن آمده است که رزق و هدایت و ضلالت را به مشیت خدا مرتبط ساخته است و عین فقره آخر این بند از دعای ابوحمزه ثمالی در آیه 23 سوره انبیاء آمده است.« لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ؛ خدا در برابر هيچ يك از كارهايى كه مىكند، بازخواست نمىشود ولى مردم بازخواست مىشوند».
ظاهر تعبيرات این فقرات از ادعیه و برخی از آيات قرآن ممكن است اين توهم را بوجود آورد كه عذاب و رحمت و رزق و هدايت و گمراهى جنبه اجبارى دارد و تنها منوط به خواست خدا است.
در توضيح مطلب باید گفت هميشه اعمال و كردار انسان، نتائج و ثمرات و بازتاب خاصى دارد، از جمله اينكه اگر عمل نيك باشد، نتيجه آن، روشنبينى و توفيق و هدايت بيشتر به سوى خدا و انجام اعمال بهتر است. شاهد اين سخن آيه 29 سوره انفال است كه مىفرمايد «اگر پرهيزگارى پيشه كنيد خداوند حس تشخيص حق از باطل را در شما زنده مىكند و به شما روشنبينى عطا مىفرمايد».
و اگر دنبال زشتي ها برود، تاريكى و تيرگى قلبش افزون مىگردد، و به سوى گناه بيشترى سوق داده مىشود و گاه تا سر حد انكار خداوند مىرسند، دلیل اين گفته، آيه 10 سوره روم مىباشد كه مىفرمايد «عاقبت افرادى كه اعمال بد انجام مىدهند به اينجا منتهى شد كه آيات خدا را تكذيب كردند و مورد استهزاء قرار دادند»
نکته مهم در توضیح عبارت « لا تُسْئَلُ عَنْ فِعْلِكَ» این است که گاه سؤال، توضيحى است یعنی انسان از مسائلى بي خبر است و مايل است حقيقت آن را درك كند، حتى با علم و ايمان به اينكه كار انجام شده كار صحيحى بوده باز مىخواهد نكته اصلى و هدف واقعى آن را بداند، اين گونه سؤال در افعال خدا نيز جائز است، بلكه اين همان سؤالى است كه سرچشمه كاوش‌گرى و پژوهش در جهان خلقت و مسائل علمى محسوب مىشود، و از اين گونه سؤالات چه در رابطه با عالم تكوين، و چه تشريع ياران پيامبر و امامان بسيار داشتند.
اما گاهی سؤال، اعتراضى است، یعنی انسان به عمل انجام شده اعتراض می کند بدین جهت که معتقد است این کار نادرست و غلط بوده است. مسلما اين نوع سؤال در افعال خداوند حكيم معنى ندارد، و اگر گاهى از كسى سر بزند حتما به خاطر ناآگاهى است امام باقر ع در این باره فرموده است که خداوند كارى را جز از روى حكمت و صواب انجام نمىدهد(تفسير نمونه: ج13 ص385).
پس علت اینکه از کارهای خدا نمی شود بازخواست کرد این است که خداوند متعال آن چنان حكيمانه جهان را نظم بخشيده كه جاى هيچ ايراد و گفتگو در آن نيست.
چکیده: برخی از متون دینی از جم این قسمت از دعا، عذاب و رحمت و رزق و هدایت و... را به مشیت خداوند مربوط کرده است که خداوند هر کس را بخواهد عذاب می کند و هر کس را بخواهد رحمت می کند و رزق می دهد و هدایت می کند که مضمون این نوع از عبارات بیانگر نوعی از جبر است در حالیکه طبق آیات و روایات خداوند نتیجه اعمال انسان را به خودش برمی گرداند.
