کسی که نزد او علم کتاب است

﴿وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ: و كسانى كه كافر شدند مى‏ گويند تو فرستاده نيستى بگو كافى است‏ خدا و آن كس كه نزد او علم كتاب است ميان من و شما گواه باشد﴾
وقتی کفار نبوت رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) را زیر سوال بردند، خدای متعال در آیه ۴۳ سوره ی رعد به پیامبرش دستور می دهد که علیه آن ها اقامه ی حجت کند و دلایل خود را برای اثبات حقانیت رسالتش مطرح سازد. بنابر دستور الهی، رسول خدا باید در جواب کفار مکه، اینچنین بگوید: دو کس هستند که میان من و شما، شهادت می دهند که من فرستاده ی خدا هستم. اولی خداوند و دیگری کسی که نزد او علم کتاب است.
در این آیه ی شریفه خداوند ، شهادت دادن خودش را در کنار شهادت دادن کسی قرار داده است که نزد او علم کتاب است.
از اینجا مشخص می شود که شهادت آن شخص نیز باید از سنخ شهادت خداوند باشد. یعنی اولا باید شهادت دادن او مانند شهادت دادن خداوند، برای مخاطبین یقین ایجاد کند نه ظن و گمان. ثانیا آن شخص باید مصون از خطا باشد تا شهادت و گواهی او نیز همانند شهادت الهی، مصون از هر خطایی باشد.
حال بدون رجوع و توجه به روایات، می خواهیم ببینیم که چه کسی استحقاق و لیاقت آن را دارد که گواهی و شهادتش عطف به شهادت دادن خدا شود و آن قدر دارای مقام و رتبه باشد که گواهی دادن او هم طراز گواهی دادن خدا باشد .
برخی گفته اند منظور مومنانی هستند که از اهل کتاب به رسول خدا ایمان آوردند. در جواب باید بگوییم که آیا شهادت دادن مومنان اهل کتاب، ویژگی های شهادت دادن خدا را دارد که در کنار شهادت حضرت حق ذکر شده است؟ ازطرفی مومنان اهل کتاب، در شهر مدینه و سال ها پس از نزول سوره ی رعد، به رسول خدا ایمان آوردند و ربطی به فضای مکه و احتجاج خداوند با کفارِ آن شهر را ندارند.
برخی گفته اند منظور مومنانی هستند که به رسول خدا ایمان می آورند! اما سوال اینجاست که آیا همه ی این مومنان این ویژگی را دارند که علم همه ی کتاب نزد آنان باشد؟
پس حتی اگر روایتی در این زمینه نداشته باشیم، کسی را جز علی بن ابی طالب نمی یابیم که لایق این وصف باشد. حال آنکه در روایات فراوانی در منابع شیعه و سنی تصریح شده است که مراد از"من عنده علم الکتاب" علی بن ابی طالب است.
به عنوان مثال حاکم حسکانی از علمای اهل سنت، چندین روایت را در کتاب شواهد التنزیل ذکر می کند که بر طبق آن مصداق"من عنده علم الکتاب" علی بن ابی طالب است.(1)در کتاب ینابیع المودة تالیف قندوزی حنفی مذهب نیز، از ابوسعید خدری نقل می کند که امیرالمومنین(علیه السلام) مصداق این آیه ی شریفه است.(2)
بنابراین هم ظاهر آیه و هم روایاتی که در تفسیر آیه آمده است نشان می دهد آن کسی که نزد او علم همه ی کتاب است و شهادت او مبنی بر حقانیت رسول خدا به منزله ی شهادت دادن خداوند است،کسی جز علی بن ابی طالب(علیه السلام) نیست.
(1) شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج‏1، ص400-406
(2) ینابیع المودة، ج1، ص 307