فتنه ای که خشک و تر را سوزاند

﴿وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ﴾: و از فتنه‏ اي بپرهيزيد كه تنها به ستمكاران شما نمي‏رسد (بلكه همه را فرا خواهد گرفت چرا كه ديگران سكوت اختيار كرده‏ اند) و بدانيد خداوند كيفر شديد دارد.
ظالمان و ستمگران در جوامع، برای انجام شیطنت‌ها و فتنه ها، روی سکوت توده‌های مردم در برابر انحراف‌های آنان حساب می‌کنند. آن‌ها مطمئن هستند اگر در جامعه‌ای دست به فتنه‌گری بزنند، مردم جامعه اگر چه قلبا همراه آنان نباشند اما در ظاهر با آنان مخالفتی نخواهند کرد و مزاحمتی برای آنان نخواهند داشت.
اما وقتی آتش فتنه به پاشود دیگر دود آن فقط به چشم ظالمان فتنه اندوز نمی‌رود بلکه آحاد مردم جامعه که با سکوتشان برای فتنه گران مسیر را هموار کردند، در آتش فتنه خواهند سوخت.
خداوند در آیه ۲۵ سوره‌ی مبارکه انفال به مسلمانان در مورد فتنه‌ای هشدار می‌دهد که چوب آن را فقط ظالمانی که آن فتنه را بنا نهند، نمی‌خورند بلکه تمامی جامعه‌ی اسلامی از آن فتنه متضرر خواهند شد.
در روایاتی که در منابع شیعه و سنی، در تفسیر این آیه‌ی شریفه آمده است، منظور از فتنه در این آیه، ظلم‌هایی است که در قبال امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیه السلام)، بعد از رحلت رسول خدا (صل الله و علیه و آله) روا داشته شده است.
حاکم حسکانی عالم حنفی مذهب اهل سنت، از ابن عباس نقل می‌کند که وقتی این آیه‌ی شریفه نازل گشت، پیامبر اکرم (صل الله و علیه و آله) خطاب به مسلمانان فرمود: «هر کسی در حقّ علی (علیه السلام)، که وصی و جانشین من است، بعد از وفاتم ظلم کند، مثل این است که نبوّت من و جمیع انبیای قبلی را منکر شده باشد» (۱)
حضرت امام صادق (علیه السلام) نیز در تفسیر «فتنه» در این آیه‌ی شریفه فرمودند:
«پس از پیامبر خدا، مردم گرفتار فتنه شدند تا جایی که علی علیه السّلام را ترک کردندو با غیر او بیعت کردند. این همان فتنه‌ای بود که به آن دچار شدند …» (۲)
بنابراین اگرچه توده مسلمانان نقشی در پیدایش فتنه‌ی سقیفه بنی ساعده نداشتند و این فتنه توسط عده معدودی از منافقان طراحی شده بود، اما آحاد جامعه اسلامی با سکوت و یاری نکردن علی (علیه السلام) در برابر این فتنه، دست ظالمان را باز گذاشتند. در نتیجه خودشان از نعمت ولایت محروم شدند و درآتش این فتنه سوختند و به حاکمانی دچار شدند که دنیا و آخرت آن‌ها را به تباهی کشاندند.

(۱) شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص: ۲۷۱
(۲) تفسیر العیاشی، ج۲، ص: ۵۳