شبهات غدیر خم؛ آب و هوای واقعه غدیر

یکی دیگر از شبهات تاریخی پیرامون واقعه غدیر خم، مسأله آب وهوای 18 ذی الحجه سال ده هجری در غدیر خم و مصادف شدن آن با اواخر سال شمسی است. دشمنان غدیر، برای زیر سؤال بردن اصل واقعه غدیر و انکار آن از هر راهی استفاده می کنند و از جمله شبهاتی که در اینباره مطرح می کنند این است که 18 ذی الحجه سال ده هجری با چه ماهی از ماه های شمسی مصادف شده بود؟ اگر مصادف با اواخر اسفند بوده باشد، قاعدتا باید آن منطقه سرسبز و پر آب باشد و هوایش خنک باشد و این با روایاتی که در مورد شدت گرما و حرارت هوا آن روز غدیر خم، گزارش شده است منافات دارد و اینکه پیامبر به جهت اهمیت مسأله ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام مردم را در آن هوای به شدت گرم نگه داشته اند تا حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود معرفی کنند صحیح نیست. در نتیجه اصل واقعه غدیر مبهم است لذا قابل استناد نیست.
ابتداءً ذکر این نکته لازم است که گرم یا خنک بودن هوا، سرسبز یا خشک و بی آب و علف بودن منطقه غدیرخم در اصل ماجرای غدیر و انتصاب امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان جانشین پیامبر و ولی امر مردم هیچ تأثیری ندارد. زیرا اصل این واقعه جزو مسلمات تاریخی است و انکار آن انکار بدیهیات است. اما برای روشن شدن این مطلب، روایات صحیحه مربوط به هوای آن روز غدیر خم را بررسی می کنیم: در منابع اهل سنت نسبت به آب و هوای 18 ذی الحجه سال دهم هجری چندین روایت و گزارش نقل شده است:
1- حاکم نیشابوری از علمای اهل سنت در روایت صحیحی از زید بن ارقم نقل می کند: «خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ (وآله) وَسَلَّمَ حَتَّى انْتَهَيْنَا إِلَى غَدِيرِ خُمٍّ فَأَمَرَ بِدَوْحٍ، فَكُسِحَ فِي يَوْمٍ مَا أَتَى عَلَيْنَا يَوْمٌ كَانَ أَشَدَّ حَرًّا مِنْهُ- همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله (از مکه) خارج شدیم تا رسیدیم به غدیرخم پس دستور دادند خارهای آن منطقه را بکنیم و دور بریزیم و زیرانداز انداختیم (برای نماز و نشستن مردم) در روزی که گرم تر از آن را ندیده بودیم.(1)
2- طبرانی یکی دیگر از بزرگان اهل سنت شبیه این روایت را با سند صحیح نقل می کند.(2)
3- احمدبن حنبل از بزرگان اهل سنت در روایتی صحیح السند هوای گرم غدیرخم را چنین بیان میکند: «نَزَلْنَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ (وآله) وَسَلَّمَ بِوَادٍ یُقَالُ لَهُ: وَادِی خُمٍّ فَاَمَرَ بِالصَّلَاةِ فَصَلَّاهَا بِهَجِیرٍ، قَالَ: فَخَطَبَنَا، وَظُلِّلَ لِرَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ (وآله) وَسَلَّمَ بِثَوْبٍ عَلَی شَجَرَةِ سَمُرَةٍ مِنَ الشَّمْسِ- با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در وادی که خم نامیده می‌شود فرود آمدیم ،پیامبر امر به ‌اقامه نماز فرمود و در گرمای نیمروز نماز را بجا آورد سپس برای ما خطبه ایراد فرمود در حالیکه با افکندن پارچه بر یک درخت بزرگ برای آن جناب سایه تشکیل داده شده بود.(3)
4- خطیب بغدادی یکی از علمای بزرگ اهل سنت در کتاب خود از شخصی به نام براء نقل می کند: «لَمَّا نَزَلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْغَدِيرَ قَامَ فِي الظَّهِيرَةِ، فَأَمَرَ بِقَمِّ الشَّجَرَاتِ ....قَالَ الْبَرَاءُ: فِي يَوْمٍ صَائِفٍ شَدِيدٍ حَرِّهِ، حَتَّي جَعَلَ الرَّجُلُ مِنَّا بَعْضَ ثَوْبِهِ تَحْتَ قَدَمِهِ، وَبَعْضَهُ عَلَي رَأْسِهِ- وقتي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله بر منطقه غدير وارد شد به هنگام گرماي ظهر ، دستور دادند تا برگ درختان را جمع كرده... براء بن عازب گفت: (واقعه غدير) در روزي بسيار گرم بود به گونه اي كه از شدت گرما صحابه بخشی از لباس خود را به زير پاي خود افكنده بودند و برخي نيز آن را بر روي سرشان كشيده بودند.(4)
5- تفتازانی از بزرگان اهل سنت نیز شبیه این روایت را نقل کرده و آن را صحیح می داند.(5)
6- همچنین سیدبن طاووس از کتاب «النشر و الطی» از کتابهای اهل سنت در مورد گرمای این روز چنین نقل می کند:«قَدْ بَلَغْنَا غَدِيرَ خُمٍّ فِي وَقْتٍ لَوْ طُرِحَ اللَّحْمُ فِيهِ عَلَى الْأَرْضِ لَانْشَوَى- و ما در زمانى كه هوا بسيار گرم بود، به «غدير خم» رسيديم به‌گونه‌اى كه اگر گوشت به زمين افكنده مى‌شد، كباب مى‌شد.(6)
لذا با توجه به روایات صحیحه مورد قبول اهل سنت، هوای غدیرخم در 18 ذی الحجه سال دهم هجری به شدت گرم و پرحرارت بوده است و پیامبر نیز به عمد و به دستور الهی مردم را در این هوای گرم نگه داشتند تا ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان مهمترین اصل و رکن دین اسلام به مردم، ابلاغ کنند.

1- المستدرک حاکم ج 3 ص 613.
2- المعجم الکبیر ج 5 ص 171.
3- مسند احمد ط-الرساله، ج 32 ص 73. هجیر در لغت به معنای شدت یافتن گرما در وقت ظهر است.(الصحاح جوهری ج 2 ص 851.
4- تلخیص المتشابه ج 1 ص 244.
5- شرح المقاصد ج 5 ص 273.
6- الاقبال الاعمال ط-القدیمیه ج 1 ص 456. به نقل از کتاب النشر و الطیّ.