روزه و صبر

در نوشتار قبل گفتیم صبر روح و جان ایمان انسان است و در حدیثی شریف از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آوردیم که صبر بر سه قسم است :صبر یا بر مصیبت است، یا بر اطاعت خدا، یا در مقابل معصیت است که قسمت سوم صبر که در مقابل معصیت است از دو قسمت قبلی باارزش‌تر است. ۱
امروز به بررسی عبادتی به نام روزه می‌پردازیم که در ماه رمضان به همه مسلمانان واجب است و در روایات ما از آن تعبیر به صبر شده است.
عن أبی عبد الله (علیه‌السلام) [فی قوله تعالى‏] «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ» قال: الصبر هو الصوم».۲
امام صادق (علیه‌السلام) ذیل آیه چهل و پنجم از سوره بقره که خداوند می‌فرمایند از صبر و نماز یاری جویید منظور از صبر روزه است.
در همین راستا امام صادق(علیه‌السلام) با استناد به همین آیه می‌فرماید: چون مصیبتى بزرگ، یا شدّتى بر کسى فرود آید، باید روزه بگیرد؛ زیرا خداى عزّوجلّ فرمود: و از روزه و نماز کمک بگیرید.
اما سؤال اینجاست که چرا ائمه یکی از بارزترین مصادیق صبر را روزه معرفی کرده و روزه از کدام مصادیق سه‌گانه صبر است.
شاید بتوان گفت روزه از عباداتی است که به نحوی تمام دو گروه از صبر یا حتی به عبارتی تمام سه قسم صبر را دربرمی‌گیرد.روزه‌دار هم صبر بر طاعت و عبادت دارد چراکه به خاطر خدا در مقابل هوای نفس خود می‌ایستد و تن به سختی فرمان خدا و عبادت خالق می‌دهد و هم صبر بر محرمات دارد چراکه به‌واسطه روزه در یک بازه زمانی صبح تا شب باید بسیاری از محرمات را ترک کند بلکه بالاتر باید بسیاری از مسائلی که در دیگر ماه‌ها حلال بوده و به آن نیاز شدید دارد مثل خوردن و آشامیدن را ترک نماید آن‌هم در زندگی روزمره عادی خود نه مثلاً درجایی مثل حج که شرایط خاص خود را دارد. همچنین در روایات آمده است که یکی از حکمت‌های روزه مواسات و هم دردی با فقرایی است که در طول سال خوراک ندارند که نوعی هم دردی و صبر بر مصیبت دیگران است.
از همین جهت علماء ما در کتب فقهی خود در یک‌کلام روزه را کف النفس یعنی خودداری نفس تعریف کرده‌اند.
پس بنابر توصیه امام صادق (علیه‌السلام) چه قدر خوب است که از روزه برای همه سختی‌ها و گرفتاری‌های مادی و معنوی خصوصاً آدم شدن و رشد کردن در امور معنوی کمک بگیریم چراکه روزه مصداقی کامل از مفهوم صبر است که خدا در قرآن ما را امر به کمک گرفتن از آن کرده است.
مصداق دیگر کمک گرفتن نماز است که در نوشتار بعدی انشاالله به آن خواهیم پرداخت.

۱. میزان الحکمه، ج 5، حدیث۱۰۱۰۱.
۲.عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج ۱، ص ۴۳، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.