ثروت ممدوح و مذموم!

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴾ (توبه: 34)
ترجمه) اي كساني كه ايمان آورده‏ ايد بسياري از علما(ي اهل كتاب) و راهبان، اموال مردم را به باطل مي‏خورند و (آنان را) از راه خدا باز مي‏دارند، و آنها را كه طلا و نقره را گنجينه (و ذخيره و پنهان) مي‏سازند، و در راه خدا انفاق نمي‏كنند، به مجازات دردناك بشارت ده.
ثروت ممدوح و مذموم!
در دین مبین اسلام برخورداری از مال و ثروت و مواهب دنیای به خودی خود کار زشت و ناپسندی نیست. از نگاه قرآن، آنچه که در رابطه با ثروت مهم است، نوع مواجهه‌ای است که انسان در دنیا با این مسئله دارد.
خداوند در آیه سی و چهارم سوره توبه که به آیه‌ی «کنز» معروف است، از دو رویکرد متفاوت به مسئله‌ی ثروت و مال دنیا سخن می‌گوید که یکی موجب بدبختی و سقوط انسان می‌شود و دیگری رشد و تعالی انسان را در پی دارد. این دو رویکرد عبارت‌اند از: «کنز و انفاق»
خداوند در این آیه‌ی شریفه، «کنز نمودن اموال» را نکوهش می‌کند. «کنز» در لغت به معنای گنج است؛ در گذشته مردم اموال خویش را در جایی مخفی و انباشته می‌کردند و آن اموال هیچ سودی به هیچ کسی نمی‌رساند وآن ثروت تبدیل به گنج می‌شد. حال از معنای لغوی این کلمه مشخص می‌شود که خداوند دقیقاً از چه نوع برخوردی با ثروت و اموال در این دنیا بیزار است. خداوند انسان‌هایی را که مال و ثروت خود را انباشته کنند و آن را راکد بگذارند وکاری کنند که اموالشان در جامعه جاری نبوده و هیچ سودی برای کسی نداشته باشد، تهدید به عذابی دردناک کرده است.
در مقابل مفهوم کنز، مفهوم انفاق است که بر اساس آن، اموال و ثروت افراد در یک جا انباشته و راکد نمی‌ماند بلکه در جامعه جریان پیدا می‌کند و شخص دارای ثروت و سایر افراد در جامعه اسلامی از آن ثروت نفع می‌برند.
خدیجه کبری (سلام الله علیها) زیباترین و کاملترین نمونه‌ی مواجهه‌ی درست با مال دنیا را در زندگی خود به نمایش گذاشت. او ثروتمندترین فرد مکه در زمان خودش بود (۱) اما هیچگاه ثروتش را برای خود ذخیره نکرد بلکه تمام اموال خود را در راه یاری رسول خدا و پیش برد دین اسلام به کار گرفت. همین فضیلت در او باعث شد که رسول خدا بعد حتی از وفات خدیجه (سلام الله علیها)، همواره از او تجلیل کند و درشان او اینچنین بفرماید: «کجاست مثل خدیجه؟ او در آن هنگام که مردم مرا تکذیب کردند، مرا تصدیق نمود و مرا با ثروت خود برای پیشرفت دین خدا یاری نمود. خدا به من دستور داد خدیجه را به قصر زمردی که در بهشت قرار دارد و هیچ رنج و زحمتی در آن نیست بشارت دهم.» (۲)
بنابراین ثروت و مال دنیا، می‌تواند یکی مانند خدیجه کبری (سلام الله علیها) را به بالاترین درجات بهشت برساند و کنز کنندگان اموال را به دردناک‌ترین عذاب‌های دوزخ مبتلا سازد. پس بسیار اهمیت دارد که ما در مواجهه با مال دنیا کدام یک از این دو رویکرد را انتخاب نماییم.

(1)بحار الانوار، ج16، ص21
(2)بحار الانوار، ج43، ص131