«وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ؛ برایم ختم به خیر فرما»«تَوَفَّنَا عَلَى مِلَّتِکَ وَ سُنَّهِ نَبِیِّکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ؛ما را بر دینت و بر روش پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش) بمیران»
در چند فراز از فرازهای دعای ابوحمزه ثمالی امام سجاد ع با تعابیر متفاوتی از خداوند متعال عاقبت به خیری را درخواست می کند. منظور از عاقبت به خیری این است که انسان باید تلاش کند که در لحظه آخر عمر خود در حالی باشد که دارای ایمان کامل و توبه مقبوله باشد.
ارزش اعمال انسان به انتهای عمر انسان است چه بسا سالیان طولانی انسان به بندگی خدا مشغول باشد ولی در نهایت از مسیر ایمان خارج شود. حضرت عیسی ع بسیاری از معارف را با زبان تمثیل به مردم بیان می کرد در راستای تبیین اهمیت عاقبت بخیری به اصحاب خود فرمود: اى حواريين مردم مى‏گويند استحكام ساختمان به پايه و شالوده آن است ولی من آن حرف را نمی زنم بلکه مى‏گويم «إِنَّ آخِرَ حَجَرٍ يَضَعُهُ الْعَامِلُ هُوَ الْأَسَاس‏؛ آخرين خشتى كه بنّا بر ديوار مى‏نهد، پايه مى‏باشد»(معاني الأخبار: ص348). کلام حضرت عیسی ع می فهماند که اگر پایه و اساس عمل هر چند قوی و زیاد باشد، ولی ارزش آن به حسن عاقبت است.
برای عاقبت بخیری در متون دینی راههایی گفته شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
1- عیب پوشی: به پیامبر ص خبر دادند فردی مرتکب گناهان زشت می شود ‏پیامبر ص فرمود: بلكه او نجات یافت و خداوند عمل او را به نیكی به پایان خواهد رساند. خداوند گناهان او را پاك خواهد ساخت و به حسنات تبدیل خواهد كرد، زیرا كه از راهی می گذشت در راه به مومنی را می بیند كه برخی از اندام او(كه باید پوشیده باشد) آشكار شده است و خود او نمی داند. آن را می پوشاند و به او چیزی نمی گوید تا مبادا شرمگین شود.مومن بعد از فهمیدن این چنین دعا کرد أَجْزَلَ اللَّهُ لَكَ الثَّوَابَ، وَ أَكْرَمَ لَكَ الْمَآبَ، وَ لَا نَاقَشَكَ فِي الْحِسَابِ. خداوند دعای مومن را در حق گنهکار مستجاب کرد و او به خاطر این دعا عاقبت به خیر می شود.(دلائل الإمامة ص 379)
2- احترام به شیعیان، مغرور نشدن به حلم خدا و مصرف نکردن نعمت ها در گناه: امام صادق ع در دستوری جامع فرمود: «اگر می خواهی كه عاقبت امر تو به بهترين عمل ختم شود و در حالت مردن مرتكب افضل اعمال باشى حق خداوند را بزرگتر بدان كه نعمتهاى او را در معاصى صرف كنى و به حلم او مغرور شوى و اكرام كن هر كسى را كه ‏ببينى ما را به خوبى ذكر كند و يا آنكه محبت ما را بر خود بسته باشد و بر تو لازم نيست كه جستجو كنى از اينكه در اين ادعا صادق است يا كاذب نيت تو از براى تو كافى است و كذب او براى خودش ضرر دارد»(عيون أخبار الرضا عليه السلام ج‏2 ص4).
چکیده: از مهم ترین دعاهای انبیاء و اولیاء، مساله عاقبت بخیری است که این مساله در چند فراز دعای ابوحمزه مطرح شده است. به خاطر اهمیت مساله در متون دینی راهکارهایی برای دست یافتن به عاقبت به خیری بیان شده است.